Σ' ένα «σφαγείο» της Παλαιστίνης

Εξαιρετικά επίκαιρο, αλλά και σημαντικό, το έργο του Ισραηλίτη συγγραφέα Ιλάν Χατσόρ. Η παράσταση του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου θα συζητηθεί

Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ
***«Το σφαγείο» του Ιλάν Χατσόρ ΔΗΠΕΘΕ Σερρών - Θέατρο του Νέου Κόσμου

Καλή προμηνύεται η χρονιά για το ΔΗΠΕΘΕ Σερρών: σε ένα θαυμάσια ανακαινισμένο θέατρο, το «Αστέρια», από τα καλύτερα της περιφέρειας, εγκαινιάζει με ένα πλούσιο και γόνιμο πρόγραμμα τον διάλογο με την τοπική κοινωνία. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει συνεργασίες του ΔΗΠΕΘΕ με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο του Νέου Κόσμου, μετακλήσεις, αλλά και δικές του παραγωγές. Χώρια τα αφιερώματα, οι μουσικές βραδιές και οι κάθε λογής εκδηλώσεις που έχει σχεδιάσει ο καλλιτεχνικός διευθυντής Θοδωρής Γκόνης. Το δημοτικό θέατρο των Σερρών, με δυο λόγια, δείχνει να αντανακλά την εικόνα μιας πόλης μικρής μεν, αλλά ανήσυχης και εύρωστης.Ενα από τα πρώτα εγχειρήματα της χειμερινής σεζόν περιλαμβάνει τη συμπαραγωγή, μαζί με το Θέατρο του Νέου Κόσμου, του έργου του Ιλάν Χατσόρ «Το σφαγείο». Η παράσταση θα κατεβεί σύντομα και στην πρωτεύουσα και, απ' όσο μπορώ να κρίνω, θα αποτελέσει μία από τις σημαντικές και δυστυχώς εξαιρετικά επίκαιρες παραστάσεις της χρονιάς. Το ότι οι Σέρρες έχουν παρακολουθήσει πρώτες τη συγκλονιστική του μαρτυρία είναι μια μεγάλη επιτυχία.Και αληθινά δύσκολα συγκρατεί κάποιος τον ενθουσιασμό του μπροστά στις αρετές του έργου του Χατσόρ. Η δομή είναι βέβαια γνωστή και ώς ένα βαθμό αναμενόμενη. Διαθέτει όμως μια άρτια τεχνική, με οικονομία και πυκνότητα, που θυμίζουν τις καλύτερες στιγμές του αμερικανικού θεάτρου. Εχει στο κέντρο την ένταση ενός αληθινού, όχι τεχνητού προβλήματος. Και ακολουθεί για την ανάλυσή του το υπόδειγμα της τραγικής διαλεκτικής: το πρόβλημα μετακινείται στη θέση του Αλλου και τα επιχειρήματα διατυπώνονται από αλλότριο στόμα.Και όμως, όλα αυτά δεν αρκούν να μεταφέρουν την αίσθηση που νιώθει ο θεατής του «Σφαγείου». Γιατί λείπουν από αυτά η αίσθηση της ασφυξίας, ο εγκλεισμός του ανθρώπου, του μαλακού σαν το χόρτο, στον πόλεμο τον ατελεύτητο, που άλλες φορές μοιάζει με απελευθερωτικό κίνημα, άλλες με τρομοκρατία και άλλες με εμφύλιο.Στον χώρο ενός σφαγείου στην Παλαιστίνη εργάζεται ο Χαλίντ, ο μικρός αδελφός μιας οικογένειας Παλαιστινίων, η οποία έχει ήδη δώσει στον αγώνα ένα θύμα, τον επτάχρονο Νιντάλ, και έναν αντάρτη στα βουνά, τον Ναΐμ. Αν, όμως, η ίδια έχει επιβιώσει, το οφείλει στον αγώνα για ζωή και προκοπή του μεγάλου αδελφού, του Νταούντ.Αυτός ο κλειστός πυρήνας της οικογένειας συμπυκνώνεται, διασπάται και εκρήγνυται μπροστά μας σε λιγότερο από μιάμιση ώρα. Ωραίες, γνήσιες στιγμές ρεαλισμού. Και διπλή η έκπληξη, όταν κάποια στιγμή συνειδητοποιούμε πως η επώδυνη αυτή, σχεδόν μαρτυρική, ανατομία δεν προέρχεται από κάποιον Αραβα, αλλά από Εβραίο συγγραφέα. Το κυριότερο, μοιάζει να λέει ο Χατσόρ, είναι να κατανοήσουμε ότι στον χώρο του «σφαγείου» κανείς δεν μπορεί να παραμένει για πολύ αθώος ή ένοχος. Οι πράξεις και οι λέξεις που σημαίνουν κάτι, όπως τρομοκρατία, προδοσία, επανάσταση, θύμα, οικογένεια, αδελφός, γίνονται όχι μόνο αντίθετες, αλλά και ασύμβατες. Πράγματα δυστυχώς γνωστά σε εμάς - έχουμε και εμείς ένα δικό μας παλιό «σφαγείο» να θυμηθούμε, όπως και μια πρόσφατη «εξέγερση» να κατανοήσουμε.Είναι ίσως η πιο ολοκληρωμένη δουλειά του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου τα τελευταία χρόνια. Ο σκηνοθέτης λειτούργησε περισσότερο με τη βιωματική, όχι μόνο την προσωπική αλλά και τη συλλογική, κατάθεση. Μπόρεσε έτσι να κάνει αισθητή τη φρίκη του αναπόδραστου: μια βρύση που στάζει εδώ, ένα τσιγκέλι που κρέμεται από το ταβάνι, ένα βάζο ελιές και στο τέλος το σώμα ενός ανθρώπου που μετατρέπεται σε σφάγιο: αυτά είναι τα σύμβολα μιας τραγικής ιστορίας, που μεταβάλλεται από την τέχνη σε τραγικό παράδειγμα.Ο σπουδαίος ρεαλισμός δίνει τη βάση σε σπουδαίες ερμηνείες. Ο Νταούντ του Μιχάλη Οικονόμου συμπυκνώνει την αντίφαση ενός ανθρώπου που προδίδει τις συλλογικές αρχές, όχι για χάρη του άδικου, αλλά από φόβο και ελπίδα. Συλλογιόμαστε την ερμηνεία του μέρες μετά. Ο Ναΐμ του Γιώργου Παπαγεωργίου, όμορφος στην επανάσταση και στην πνιγμένη αγάπη του για τον αδελφό. Και ο μικρός Χαλίντ του Ορέστη Τζιόβα, η μεταφορά του Αστυάνακτα, το παιδί που ο παραλογισμός και η ματαίωση γκρεμίζουν από τα τείχη.Στις Σέρρες το έργο παίχτηκε σε κυκλική σκηνή. Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου ελπίζω να διατηρήσει την πρώτη αυτή ιδέα: να δούμε το «Σφαγείο» ενσωματωμένοι στη δισημία των λέξεών του. *
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 29/12/2008