Ενας Ισραηλινός γράφει για το ανθρώπινο πρόσωπο του «εχθρού»

Της Γιωτας Συκκα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 8-1-09

Στις Σέρρες ήταν συνέχεια sold out. Στο ανακαινισμένο θέατρο του ΔΗΠΕΘΕ της πόλης, το «Σφαγείο» του Ιλάν Χατσόρ, του Ισραηλινού συγγραφέα που επέλεξε να σκηνοθετήσει ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος (συμπαραγωγή με το Θέατρο του Νέου Κόσμου), έκανε ένα κλικ. Η επιλογή του συγκεκριμένου έργου δηλώνει καλά αντανακλαστικά. Ανέβηκε άλλωστε πριν ξεσπάσουν τα γεγονότα στη Γάζα. Από τις επίκαιρες παραστάσεις της χρονιάς κανείς δεν μπορεί να το αρνηθεί. Ακόμη και για τα γεγονότα που προηγήθηκαν στην Αθήνα.
Η άλλη πλευρά
Μιλάει για το καθήκον, την εξέγερση και την προδοσία. Μέσα από την τραγωδία μιας οικογένειας που αφανίζεται στο άγριο σκηνικό μιας διαμάχης. Εκεί που οι δεσμοί του αίματος, οι ηθικές αρχές και οι ανάγκες της επιβίωσης δεν συναντιούνται πουθενά και που πρέπει να διαλέξεις ανάμεσα στον εαυτό σου, στην οικογένεια και στον λαό σου.
Διαδραματίζεται στην Παλαιστίνη. Λίγα χρόνια πριν θα μπορούσε να ήταν στο Σαράγεβο ή στο Μπέλφαστ. Ολα συμβαίνουν σε ένα χωριό της Δυτικής Οχθης στη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα με ήρωες τρία αδέρφια. Το θέμα του -η σύγκρουση ανάμεσά τους- είναι βέβαια παλιό αλλά συνάμα και τόσο καινούργιο. Τρία παιδιά πιασμένα στο δίχτυ της αδυσώπητης αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης. Εχει ενδιαφέρον, όμως, ότι ο συγγραφέας διηγείται την ιστορία από τη σκοπιά των Παλαιστινίων. Εδειξε στο κοινό της πατρίδας του το ανθρώπινο πρόσωπο του «εχθρού». «Παραθέτει και τις δύο πλευρές. Αυτή είναι η ουσία του πολιτικού θεάτρου», επισημαίνει ο σκηνοθέτης της παράστασης. «Με λίγα λόγια δεν κάνει προπαγάνδα».
Από την εφηβεία του ακόμη, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έτρεχε σε διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων. Πάντα όμως τον απασχολούσε να μάθει τη γνώμη και τα αισθήματα της άλλης πλευράς. Αυτό ακριβώς βρήκε στο έργο του Χατσόρ όταν το είδε -ύστερα το διάβασε- στη Νέα Υόρκη. «Ενα έργο με ήρωες τρία αδέρφια από την Παλαιστίνη, που δείχνει πώς ο πόλεμος μεταφέρεται στο εσωτερικό της οικογένειας και αποδίδει με λεπτότητα τον ψυχισμό των εγκλείστων στην ίδια τους τη χώρα. Εργο που μιλάει για τα δεινά του πολέμου από τη σκοπιά του “εχθρού”. Οπως έκανε ο Ευριπίδης στις Τρωάδες...».
Το όνομα Σφαγείο είναι για μας. O τίτλος του στα εβραϊκά είναι Reulim. Στα αγγλικά Masked. Αλλά τι τύχη θα είχε με αυτόν τον τίτλο στην Ελλάδα; Η λέξη «Κουκουλοφόροι» άλλωστε έχει κακό παρελθόν. Τους συνειρμούς φοβήθηκε ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, από τους κουκουλοφόρους συνεργάτες των Γερμανών που κατέδιδαν τους συμπατριώτες τους φορώντας κουκούλα μέχρι τους χούλιγκαν που τα σπάνε, τα κλεφτρόνια, τους αστυνομικούς που μεταμφιεσμένοι χώνονται ανάμεσα στους διαδηλωτές, την ισοπεδωτική χρήση του όρου από τα ΜΜΕ. Το Σφαγείο, ταίριαζε περισσότερο άλλωστε σε ένα τέτοιο χώρο διαδραματίζεται η ιστορία.
Το 1990 που το έγραψε ο Ιλάν Χατσόρ σπούδαζε θέατρο στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Εκτοτε, γνώρισε πάνω από 70 ανεβάσματα σε διάφορες χώρες, σ’ όλο τον κόσμο. Πώς ένας Ισραηλινός διάλεξε αυτόν τον δρόμο για να τα πει;
«Επέλεξα να διηγηθώ αυτή την ιστορία από την πλευρά των τριών Παλαιστίνιων αδερφών, ώστε το ισραηλινό κοινό να γνωρίσει τον εχθρό μέσα από τη δύναμη του θεάτρου. Ηταν μια οπτική διαφορετική από αυτήν που είχαν συνηθίσει - οι Παλαιστίνιοι όχι σαν ανθρωπόμορφα τέρατα αλλά σαν ανθρώπινα όντα που εξωθούνται σε ακραία διλήμματα και συγκρούσεις».
Στη διάρκεια της συγγραφής, ποτέ δεν σκέφτηκε- όπως σημειώνει σε κείμενο του 2007 για την παράσταση της Νέας Υόρκης- τα πρόσωπα του έργου μου σαν «Αραβες» ή «Παλαιστίνιους». «Για μένα ήταν και είναι ακόμα τρία αδέρφια. Σ’ αυτή την περίπτωση είναι Παλαιστίνιοι. Θα μπορούσαν κάλλιστα να ήταν Ιρλανδοί, Βόσνιοι ή Γερμανοί, που η ζωή τους έχει γίνει άθυρμα στη δίνη μεγαλύτερων και ισχυρότερων δυνάμεων. Οι καταστάσεις που παρουσιάζονται στο έργο ξεπερνούν τα όρια ενός συγκεκριμένου απελευθερωτικού αγώνα και θα μπορούσαν να συμβούν (όπως και έχουν συμβεί) σε διάφορους τόπους και χρονικές στιγμές όπου υπήρχε κατοχή, καταπίεση, εμφύλιος κ.τλ.».
Στο ΔΗΠΕΘΕ Σερρών
Στις Σέρρες το ΔΗΠΕΘΕ -είναι που έχει και έναν εμπνευσμένο διευθυντή στο τιμόνι, τον Θοδωρή Γκόνη- το κοινό αφυπνίστηκε. «Ο κόσμος ταυτίστηκε με τα γεγονότα που έγιναν στην Αθήνα. Ο ένας από τους δύο ήρωες για παράδειγμα περιγράφει πως πήγε σε διαδήλωση κι έχασε τον μικρό του αδερφό από σφαίρα στο κούτελο’. Υστερα ήρθαν τα τελευταία συμβάντα στη Γάζα. Ενας από τους ήρωες του έργου θα μπορούσε να είναι μέλος της Χαμάς ή της Φατάχ. «Ευτυχώς ο συγγραφέας δεν παίρνει θέση ούτε βάζει θρησκευτικό στίγμα στο έργο. Παρατίθενται οι θέσεις του καθενός μέσα από όσα τους συμβαίνουν. Εκεί είναι και η ουσία του σύγχρονου πολιτικού θεάτρου. Να μη δίνεις στον θεατή μασημένη τροφή».
Στο Σφαγείο -που θα παίζεται από 13 Ιανουαρίου στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου- από τους Μιχάλη Οικονόμου, Γιώργο Παπαγεωργίου, Ορέστη Τζιόβα, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έδωσε και κάτι που έχει συναισθηματική αξία. Η παλαιστινιακή μαντίλα που φοράει στην παράσταση ένας από τους ήρωες είναι δώρο από το 1984 του Παλαιστίνιου Σαλάχ από την πολυφυλετική θεατρική ομάδα που είχαν φτιάξει στη Φοιτητική Εστία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στον Σαλάχ λοιπόν αφιερώνει την παράσταση και στους φίλους του.